VASFİ MAHİR KOCATÜRK (1907-1961)

 ZİYA OSMAN SABA (1910-1957)

Serbest Nazım: Genellikle ölçü ve kafiyeye bağlı bulunmayan, dizelerindeki hece sayısı değişik olan şiirlerdir. Servet-i Fünûn’dan sonra kullanılmaya başlanan bu nazım şekli günümüzde çok yaygınlaşmıştır. Ölçü ve kafiye şiire ahenk verir. Serbest nazımlarda ise bu ahenk aliterasyon ve asonanslarla sağlanır.

Serbest nazmın, şairlerin kullanışlarına göre pek çok çeşitleri vardır. Bunun için de henüz belirginleşmiş bir kuralı yoktur.

Toplumcu Şiir: Halkı ve halkın sorunlarını anlatan şiir türüdür. Nazım Hikmet ve Rıfat Ilgaz’ın şiirleri buna örnektir. Yirminci yüzyılın başlarında, neredeyse tüm dünyada eş zamanlı olarak gelişen siyasal ve toplumsal hareketlere bağlı olarak yeni bir edebiyat akımı doğar.

Toplumsal gerçekçilik ya da sosyalist gerçekçilik adı verilen bu akım; şiirden, edebiyatın ve sanatın her alanına kadar geniş bir yelpazede etkisini gösterir. Emekçilerin sorunlarını, emek-sermaye çelişkisini ve yaşamsal kaygılarını konu alan bu akım, “toplum için sanat” görüşünü temsil eder.

Serbest Nazım ve Toplumcu Şiirin Özellikleri:

• Pragmatik, yani çıkarcı şiirdir.
• Şiir tezlidir, savunulan bir görüş vardır ve bu görüş kendini şiirde belli eder.
• Şair, toplumun bir parçası olduğu için şiirlerini toplumsal bir kaygı ile yazmalıdır.
• Şair ancak toplum şiirleri yazarak kendini geliştirebilir. Bireysellikten önce kolektiflik vardır.
• Dilin harekete geçiren gücünden, etkisinden yararlanılmıştır.
• Söylev üslubundan yararlanılmıştır.
• Geniş kitlelere hitap etmek, onları harekete geçirmek için yazılmıştır.
• Şiirde biçimden çok içeriğe önem vermişler bu sebeple de ölçüsüz, kafiyesiz şiirler yazmışlardır.
• Gelecekçilik (Fütürizm) akımından etkilenmişlerdir.

Gelecekçilik (Fütürizm): 20. yüzyılın başlarında İtalya’da ortaya çıkan bu akımın sanatçıları, şiirde temel öğelerin cesaret, isyan ve cüret olduğunu savunmuşlardır. Edebiyatın durgun değil hareketli, barışçıl değil kavgacıl olmasını istemişlerdir. Savaşı övmüşler ve geçmişi kötülemişlerdir. Türk Edebiyatında Nazım Hikmet, ünlü Rus şairi gelecekçi Mayokovski’den etkilenmiştir.

Serbest Nazım ve Toplumcu Şiirin Önemli Temsilcileri

NAZIM HİKMET (1902 – 1963)

RIFAT ILGAZ (1911 – 1993)

CEYHUN ATUF KANSU (1919 – 1978)

ERCÜMENT BEHZAT LAV (1903 – 1984)

HASAN İZZETTİN DİNAMO (1909 – 1989)

HASAN HÜSEYİN (1927 – 1984)

AHMET ARİF (1927 – 1991)

ÖZDEMİR İNCE (1936 – …)

CAN YÜCEL (1926 – 1999)

Cumhuriyet dönemi saf şiirini andırır. Tema yönünden onlardan ayrılır. Kaynağı halk şiiri olup genellikle vatan ve millet sevgisini işler. Memleketçi bir şiir anlayışı hâkimdir.

Milli Edebiyat zevk ve anlayışını sürdüren şiirin özellikleri:

• Kurtuluş Savaşı’nın etkilerinin sürdüğü dönemde ortaya çıkmış, dünyadaki milliyetçilik akımından etkilenmiştir.
• Milliyetçi bir yapısının olması nedeniyle Türk diline büyük önem verilmiştir.
• Yabancı dillerin dil kuralları terk edilmiştir.
• Yabancı sözcükler yerine mümkün olduğunda Türkçe karşılıkları kullanılmıştır.
• Hece vezni kullanılmıştır.
• Millî konulara yer verilmiştir, millî hisler ön plândadır.
• Sözcükler ilk anlamlarıyla kullanılır.
• Şiirlerde halk arasından seçilmiş sıradan insanlar vardır.
• Şairler şiirlerini, Kültür Haftası, Hisar, Çınaraltı gibi dergilerde yayımlamışlardır.

Milli edebiyat zevk ve anlayışını sürdüren şiirin tema ve içerik bakımından Halk şiiri ve Millî edebiyat dönemi şiiriyle benzer ve farklı özelliklere göre karşılaştıracak olursak;

• Milli edebiyat zevk ve anlayışını sürdüren şiirlerde genellikle bireysel nitelikli konular işlenmiş gibi görünse de aslında şairler bireysel olarak çıktıkları yolda milli ve yerli konuları ve manzaraları işlemişlerdir.
• Halk şiiri ve Millî edebiyat dönemi şiirleriyle Milli edebiyat zevk ve anlayışını sürdüren şiir benzer temalar etrafında şiirler yazılmıştır.
• Şiirlerde hece ölçüsü ve ahenk unsurları başarıyla kullanılmıştır.
• Şiirlerde hemen hemen aynı edebî sanatlar kullanılmıştır.
• Milli edebiyat zevk ve anlayışını sürdüren şairler birer dergi etrafında kümelenmişlerdir.
• Milli edebiyat zevk ve anlayışını sürdüren şairler, batı edebiyatçılarından diğerlerine göre daha fazla etkilenmişlerdir.

Milli Edebiyat Zevk ve Anlayışını Sürdüren Şairler ve Edebi Topluluklar

AHMET KUTSİ TECER (1901-1967)

“Neredesin?” şiiriyle tanınmış ve sevilmiştir.
Şair ve oyun yazarıdır.
Halk şiiri geleneğine bağlı bir şairidir; Âşık Veysel’i edebiyat dünyamıza o tanıtmıştır.
Eserleri:
Şiir: Şiirler
Oyunları: Koçyiğit Köroğlu, Köşebaşı

ARİF NİHAT ASYA (1904-1975)
“Bayrak Şairi” olarak bilinir.
Hece ve aruzu kullandığı şiirlerin yanı sıra serbest şiirler de yazmıştır.
Dini ve millî duyguları, kahramanlıkları sade bir dille şiirleştirmiştir.
Rubai türünün son ustalarındandır.
Eserleri:
Şiir: Bir Bayrak Rüzgâr Bekliyor, Kıbrıs Rubaileri, Köprü
Mensur Şiir: Yastığımın Rüyası, Ayetler
Düzyazı: Kanatlar ve Gagalar, Terazi Kendini Tartmaz

KEMALETTİN KAMU (1901-1948)
Vatan sevgisini, aşk, gurbet ve doğa sevgisini işlediği şiirleriyle tanınır.
“Bingöl Çobanları” adlı pastoral şiiri oldukça ünlüdür.
Eserleri:
Şiir: Gurbet, Bingöl Çobanları

ÖMER BEDRETTİN UŞAKLI (1904-1946)
Hece ölçüsüyle şiirler yazmıştır.
Anadolu’yu, tarihi, deniz güzelliklerini işlemiştir.
Eserleri:
Şiir: Deniz Sarhoşları, Yayla Dumanı, Sarıkız Mermerleri

ORHAN ŞAİK GÖKYAY (1902-1994)
Önceleri âşık tarzına uygun, çoğunlukla ulusal konuları işleyen lirik şiirler yazdı.
1940’lardan sonra edebiyat tarihi, folklor ve halk edebiyatı araştırmalarına yöneldi.
Eserleri:
Şiir: Bu Vatan Kimin?
Düzyazı: Dedem Korkut’un Kitabı, Kâtip Çelebi’den Seçmeler, Destursuz Bağa Girenler

ZEKİ ÖMER DEFNE (1903-1992)
Halk Edebiyatı geleneklerine bağlı ve hece ölçüsünde çağdaş şiirler yazdı.
Anadolu’yu şiirlerinin ana teması olarak aldı. Yurt güzellemeleriyle tanındı.
Eserleri:
Şiir: Denizden Çalınmış Ülke, Sessiz Nehir, Kardelenler

BEHÇET KEMAL ÇAĞLAR (1908-1969)
Halk şiiri biçim özellikleriyle şiirler yazmıştır.
Atatürk’e ve cumhuriyete olan sevgisini anlatmıştır.
“Ankaralı Âşık Ömer” takma adıyla şiirler de yazmıştır.
Eserleri:
Şiir: Erciyes’ten Kopan Çığ, Burada Bir Kalp Çarpıyor, Benden İçeri

HÜSEYİN NİHAL ATSIZ (1905-1975)
Şiir, roman ve araştırma alanlarında eser vermişlerdir.
Türkçülük akımının önemli temsilcilerindedir. Türkçülük akımını destekleyen Atsız Mecmua, Orhun, Orkun, Ötüken gibi dergiler çıkarmış. Düşüncelerini bu dergilerde ortaya koymuştur.
Tarihi romanlar yazmıştır.
Romanlarında efsane mitos, destan geleneğinden yararlanmıştır. Göktürk dönemini yalın bir dille anlatmıştır.
Eserleri
Roman: Bozkurtların Ölümü, Bozkurtlar Diriliyor, Ruh Adam, Deli Kurt, Dalkavuklar Gecesi

NECMETTİN HALİL ONAN (1902-1968)
Şiire aruz ölçüsü ile başlamıştır.
Bireysel veya milli duygularla örülü hece şiirleriyle tanındı.
Milli Edebiyat hareketinin ge­liştiği sırada yetişen şair, şiirlerinde bireysel duygulanışlarıyla, ulusal duyguları birlikte işlemiştir.
“Bir Yolcuya” şiiri hamaset edebiyatının en güzel örneklerindendir.
Eserleri
Şiir: Çakıl Taşları, Bir Yudum Daha
Roman: İşleyen Yara, Kolejli Nereye
Araştırma: İzahlı Divan Şiiri Antolojisi

ŞÜKUFE NİHAL BAŞAR (1896-1973)
İlk şiirlerinde aruz ölçüsünü kul­landı. Sonra Milli Edebiyat akımını benimseyerek hece ölçüsüne dön­dü.
Şiirlerinde romantik duyguları, hikâye ve roman­larında ise toplum sorunlarını, kadın problemle­rini işledi.
Eserleri
Şiir: Yıldızlar ve Gölgeler, Hazan Rüzgârları, Gayya, Su, Şile Yolları, Sabah Kuşları, Yerden Göğe
Hikâye: Tevekkülün Cezası
Roman: Renksiz Istırap, Yakut Kayalar, Çöl Güne­şi, Yalnız Dönüyorum, Domaniç Dağlarının Yolcusu, Çölde Sabah Oluyor
Gezi: Finlandiya

BEŞ HECECİLER

Milli Edebiyat döneminde ortaya çıkan “Beş Hececiler” de Milli Edebiyat zevk ve anlayışını sürdüren edebi gruplar arasında sayılır. Halit Fahri Ozansoy, Enis Behiç Koryürek, Yusuf Ziya Ortaç, Orhan Seyfi Orhon ve Faruk Nafiz Çamlıbel’in oluşturduğu bu grubun kaynağı halk şiiri olup genellikle vatan ve millet sevgisini işlerler. Bu akımda Memleketçi bir şiir anlayışı hâkimdir.

HİSARCILAR

1950’lerde “Hisar” dergisi etrafında toplanan Munis Faik Ozansoy, İlhan Geçer, Mehmet Çınarlı, Gültekin Samanoğlu, Mustafa Necati Karaer, Yavuz Bülent Bakiler gibi sanatçıların oluşturduğu edebi topluluktur. Hisarcılar da “Milli Edebiyat Zevk ve Anlayışını Sürdüren Şiir” akımından sayılır.



Garipçiler (Birinci Yeniciler)

Garipçiler; Orhan Veli, Melih Cevdet Anday, Oktay Rifat Horozcu’nun oluşturduğu bir topluluktur. 1941 yılında Orhan Veli, Oktay Rıfat, Melih Cevdet “Garip” adlı ortak bir kitap yayımladılar. Şiirle ilgili görüşlerini bu yapıtın ön sözünde açıkladılar. Bu ön sözde yerleşik şiir anlayışına meydan okuduklarını açıkladılar.

Onlara göre şiir, her yerde görülen basit şeyleri anlatmalıydı. Alaycı ve nükteciydiler. Aydınları bırakıp halka yöneldiler. Şiirde, ölçü, kafiye, bent gibi durumlar yok sayılmıştır. Serbest şiir egemen olmuştur.

Dil, sürekli bir özleşme ve arınma çabasındadır. Roman ve hikâyede serim, düğüm, sonuç bölümleri umursanmamıştır. Şairaneliğe kaçmadan, mecazsız yazdılar. Soyut temalar yerine ekmek derdi, günlük şeyler işlendi. “ Konunun bayağısı yoktur, ancak işleyişte bayağılık vardır.” diye düşünürler. En çok görülen temalar: yaşama sevinci, tabiat sevgisi, çocukluğa dönüş, ölüm, insan sevgisi, aşktır.

1941 yılından sonra Türk şiirinde görülen ve öncülüğünü Orhan Veli, Melih Cevdet, Oktay Rifat üçlüsünün yaptığı edebiyat akımıdır. Bu üç şair, şiirde sürüp gitmekte olan aşırı duygusallığa, şairaneliğe, basmakalıp söyleyişe baş kaldıran şiirlerini toplayarak Garip adında bir kitap yayımladılar.

Daha sonra “Birinci Yeni” olarak adlandırılmıştır. Bu akım, Orhan Veli’nin 1950 yılındaki beklenmedik ölümüyle sona ermiştir.

Garip akımının (Birinci Yenicilerin) özellikleri:

• Şiirde her türlü kurala ve belirli kalıplara karşı çıkmışlardır.
• Şiirde ölçü, kafiye ve dörtlüğe karşı çıkmışlardır.
• Şiirde şairaneliği, mecazlı söyleyiş ve sanatları kabul etmediler.
• Süslü, sanatlı dile karşı çıkıp sade bir dil kullandılar.
• Şiirde o güne kadar işlenmedik konuları ele aldılar.
• Konuşma dili ile günlük sıradan konuları işlediler.
• İşledikleri konular günlük hayattan sıradan insanların problemleri, yaşama sevinci ve hayattaki bazı garipliklerdir.
• Halk deyişlerinden yararlanmışlar, toplumsal yergiye yer vermişlerdir.
• Şiirde anlaşılmazlık dışlanmış ve anlam, şiirin en önemli niteliği olarak öne çıkarılmıştır. “Şiir, bir bütün hususiyeti edasında olan bir söz sanatıdır ve her şeyden önce manadan ibarettir.”
• İlk çağlarda “İkinci dizenin daha kolay hatırlanması için bir araç olarak kullanıldığına inandıkları ölçü ve uyağı şiirden dışlamış. “Hece ölçüsü de aruz ölçüsü de gereksizdir.” felsefesini ilke edinmişlerdir. Serbest şiir benimsenmiştir.
• Şiirde “tarihinin aç gözünü doyurmuş olan edebi sanatlara” artık gerek olmadığını savunmuşlardır. Onlara göre her türlü söz ve anlatım sanatı bırakılmalıdır.
• Kişiler dünyasını sıradan insanlar veya küçük insan tipi oluşturur.
• “Şiir halka seslenmelidir” anlayışıyla sokağı ve günlük yaşamdaki her şeyi şiire aktardılar.
• Sürrealizm ve dadaizmden etkilenen sanatçılar bilinçaltı, düşler ve çocukluk heyecanları gibi konuları sık kullanmışlardır. Kuralsızlığı kural edinmişlerdir.
• Şairanenilikten kaçınmışlar, günlük konuşma dilini (sade bir dili) kullanmışlardır.
• Şiirin müzik, resim gibi sanatlarla olan ilişkisine son vermişlerdir.
• İroni ve mizah Garipçilerin ayırıcı özelliklerindendir.
• Siyaset dışı kalmışlardır.
• “Şiir duyguya değil, akla seslenmelidir” görüşünü benimseyen sanatçılar, şiirin bütün geleneklerden uzaklaşması gerektiğini ifade etmişlerdir.
• Bütün güzelliği öne çıkarılmıştır.
• “Yaşama sevinci”ni dile getirmişlerdir.
• Şiirde toplumsal aksaklıkları eleştirmişlerdir.
• Söylev havasından uzaklaşmışlar, doğa betimlemelerine başvurmuşlardır.
• Edebiyat eleştirmenlerinin değişik yorumlarına uğrayan Garip akımını Nurullah Ataç ve Sabahattin Eyüboğlu desteklemiş, Ahmet Hamdi Tanpınar ise şiirden uzaklaşma saymıştır.

Topluluğun Sanatçıları:

ORHAN VELİ KANIK  (1914-1950)

OKTAY RİFAT HOROZCU  (1914-1988)

MELİH CEVDET ANDAY (1915-2002)

Garip Hareketi’nin etkisinin sürdüğü yıllarda şiiri onlar kadar bayağılaştırmak istemeyen, her biri kendine özgü şiir tarzını oluşturmuş aşağıdaki şairler şiirdeki lirizmi kaybetmeden yeniliği sürdürmüşlerdir.

Bu şairler Garip, İkinci Yeni gibi topluluklara katılmamış, görüş ve ideolojilerini şiirlerine temel yapmamışlardır. Şiirlerinde yeni bir dil, üslup ve bakış açısı aramışlar ve kendi tarzlarını yenileme ve değiştirme ihtiyacı hissetmişlerdir.

Bu şiir anlayışının başlıca temsilcileri şunlardır:

MAVİCİLER (MAVİ AKIMI)

Atilla İlhan’ın 1952-1956 yıllarında çıkardığı derginin adı olan “Mavi”nin etrafında toplanan Orhan Duru, Ferit Edgü gibi sanatçıların oluşturduğu bir edebi topluluktur.

Bu sanatçılar, şairane bir sanat anlayışının temsilcisi olmuşlardır. Daha sonra Mavi dergisi Özdemir Nutku’nun yönetimine geçer ve Atilla İlhan’ın savunduğu toplumsal gerçekçiliğin (sosyal realizm) sözcüsü olur. Dergi, Nisan 1956’da çıkan 36. sayıdan sonra (Son Mavi) kapatılır.

Temsilcileri; Attila İlhan, Ferit Edgü, Orhan Duru, Özdemir Nutku, Yılmaz Gruda, Ahmet Oktay, Demirtaş Ceyhun, Demir Özlü ve Tahsin Yücel’dir.

Garip akımına karşı bir duruş sergilemeleri ve yenilikçi şiiri savunmaları, onları “Garip Dışında Yeniliği Sürdüren Şiir” akımına dâhil eder.

Maviciler’in Özellikleri:

• Garip akımına tepki olarak çıkmıştır.
• Bu topluluğun hedefinde Garip Akımı ve Orhan Veli vardır.
• Garipçilerin savunduğu birçok görüşe karşı çıkmışlardır.
• Özellikle şiirin açık olması gerektiği anlayışı Maviciler tarafından tamamen reddedilmişti.
• Maviciler şiirin bütünüyle açık olamayacağını, anlam kapalılığının şiiri düzyazıdan ayıran önemli bir faktör olduğu görüşündedirler.
• Şiirin basit olamayacağını zengin benzetmeli, içli, derin olması gerektiğini savunmuşlardır.

ATTİLA İLHAN (1925-2005)

AHMET OKTAY (1933-…)

İkinci Yeniciler

1950’li yıllarda Edip Cansever, İlhan Berk, Cemal Süreya, Turgut Uyar, Sezai Karakoç ve Ece Ayhan gibi şairlerin başını çektiği bir şiir ve edebiyat akımıdır. Garipçiler’e ve 1940 Toplumcu Gerçekçi Kuşağı’na tepki olarak doğmuştur. Türk şiirinde değişik imge, çağrışım ve soyutlamalarla yeni bir söyleyiş bulma amacında olan bir akımdır.

İkinci Yenicilerin Özellikleri:

• II. Yeni, şiirimizde çok uzun soluklu olmasa da, geniş bir okuyucu kitlesi bulamasa da Türk şiirine yeni boyutlar getirmiştir.

• “Şiir için şiir” anlayışıyla hareket etmişler; erdem, ahlak, toplum ve gerçek gibi konuların şiirin dışında tutulması gerektiğini savunmuşlardır.

• Onlara göre anlamlı olmak şiir için önemli değildir.

• II. Yeni’ye göre şiir bir öykü anlatma aracı değildir. Öteki edebi türlerden kesin çizgilerle ayrılmalıdır. Bu yüzden konuyu ve olayı şiirden atmışlardır.

• Eşya, görünüm ve insanı gerçeküstücülükten daha aşırı bir soyutlama ile anlatmayı amaç edinmişlerdir.

• Onlara göre şiirde ahenk, ölçü ve uyakla değil; musiki ve anlatım zenginliği ile sağlanmalıdır.

• Garip’teki gibi ortak bir hareket olmayıp bağımsız şairlerin benzer bir çizgide şiir yazmasıyla oluşmuştur.

Topluluğun Sanatçıları

CEMAL SÜREYA (1931-1990)

 

TURGUT UYAR (1927-1985)

 

SEZAİ KARAKOÇ (1933-…)

 

EDİP CANSEVER (1928-1986)

 

ECE AYHAN (1931-2002)

 

İLHAN BERK (1918-2008)

 

ÜLKÜ TAMER (1937-…)

TEVFİK AKDAĞ (1932-1993)

İkinci Yeni’nin saklı sularından diye nitelendirilmiştir.
İlk şiirleri 1952 yılında Mülkiye ve Türk Dili dergilerinde yayınlandı.
İkinci Yeni’ye bağlı, söyleyiş güzellikleri ve kıvraklıkları taşıyan şiirler yazdı.
Eserleri:
Şiir: Lacivert Kanatlı Bir Kuştur Gece, Çıplak ve Sevinçle, Eski İnsan Sözleri, Kıpırda Ey Karanlık

İkinci Yeni Sonrası Toplumcu Şiir (1960 – 1980)

1960 kuşağı şairleri, 1961 anayasasının sağladığı özgürlükle birlikte, Nazım Hikmet’in kitaplarının yayımlanmasının serbestleştiği, siyasal ve güncel dergilerin yoğun olarak okunduğu ve gündemi belirlediği bir ortamın etkisindedirler.

“Yeni Gerçek”, “And”, “Halkın Dostları”, “Militan” gibi dergiler etrafında toplanan şairler, şiir anlayışlarını ve ideolojilerini bu dergilerde açıklamaya çalışmışlardır.

Marksist felsefeyi benimseyen toplumcu gerçekçi şairler, daha çok sosyal ve güncel politikayı konu edinmişler, halkın ve işçi sınıfının sorunlarını politik bir bakışla ortaya koymaya çalışan şiirler yazmışlardır.

Önemli temsilcileri Ataol Behramoğlu, İsmet Özel, Süreyya Berfe, Kemal Özer, Refik Durbaş ve Nihat Behram’dır.

İkinci Yeni Sonrası Toplumcu Şiirin Özellikleri:

Umut ve yarına inanç, direnme ve isyan konuları şiire hâkimdir.
Şairler, toplumun sözcüleri gibi şiirler yazmışlardır.
İkinci Yeni Şiiri, kapalı bir özellik gösterirken; İkinci Yeni Sonrası Toplumcu Şiir açık anlatımıyla dikkat çeker.
Biçimden çok içeriğe önem vermişler, toplumsal mesajları etkili kılmak için slogan üslubundan yararlanmışlardır.
İkinci Yeni Sonrası Toplumcu Şiiri savunan şairlerde; 1940 toplumcuları ve Nazım Hikmet, Namık Kemal, Tevfik Fikret ve Mehmet Akif gibi şairler arasında şiire toplumsal bir işlev yükleme bakımından ortaklık vardır.

İkinci Yeni Sonrası Toplumcu Şiirin Önemli Şairleri

ATAOL BEHRAMOĞLU (1942 – …)

İsmet Özel’le “Halkın Dostları”, Nihat Behram’la “Militan” dergilerini çıkarmış ve bu dergilerin yöneticiliğini yapmıştır.
İkinci Yeni etkisini taşıyan ilk dönem şiirlerinden sonra, 1970’li yıllarda işçi sınıfının, siyasal mücadele içerisinde bulunan insanların sıkıntılarını, duygularını ve umutlarını anlatmıştır.
“Yaşadıklarımdan Öğrendiğim Bir Şey Var” şiiriyle geniş kesimler tarafından sevilmiştir.
Şiirlerini günlük konuşma diliyle, yalın ve açık bir anlatımla yazmıştır.
Eserleri:
Şiir: Bir Ermeni General, Bir Gün Mutlaka, Yolculuk Özlem Cesaret ve Kavga Şiirleri, Kuşatmada, Mustafa Suphi Destanı, Dörtlükler, Ne Yağmur… Ne Şiirler…

İSMET ÖZEL (1944 – …)

İkinci Yeni esintisiyle başlayan şiir serüveninde, 1960 ve1970’li yıllarda, toplumcu şiirin unutulmaz şiirlerini yazmıştır.
Modern şiirin İkinci Yeni ile elde ettiği kazanımlara yeni bir açılım getirmiştir.
1974’ten sonra İslami, mistik bir yöneliş içinde olmuştur.
Eserleri:
Şiir: Geceleyin Bir Koşu, Evet İsyan, Cinayetler Kitabı, Cellâdıma Gülümserken, Erbain

SÜREYYA BERFE (1943 – …)

İlk şiirlerinde İkinci Yeni akımının izleri görülür.
1966’dan sonra halk geleneğinden beslenen yeni bir şiir dili kurmanın olanaklarını aramış, toplumsal ve halkçı bir yönelim gösteren şiirler yazmıştır.
Eserleri:
Şiir: Gün Ola, Savrulan, Hayat ile Şiir, Ufkun Dışında, Ruhumun, Nabiga

KEMAL ÖZER (1935 – 2009)

İlk dönemlerinde İkinci Yeni Hareketi içinde yer aldı.
Bunu, ilk üç şiir kitabına yansıttı. Daha sonra “toplumcu gerçekçi” diye nitelenen bir tarza yöneldi.
Eleştirmenlere göre, bu dönemde, gündemdeki toplumsal ve siyasal olayların yanı sıra söz konusu olaylar karşısında insanların duygu, düşünce ve tepkilerine tanıklık etti.
Eserleri:
Şiir: Gül Yordamı, Ölü Bir Yaz, Tutsak Kan, Kavganın Yüreği, Yaşadığımız Günlerin Şiirleri, Sen de Katılmalısın Yaşamı Savunmaya, Geceye Karşı Söylenmiştir, Kimlikleriniz Lütfen, Araya Giren Görüntüler, Sınırlamıyor Beni Sevda, İnsan Yüzünün Tarihinden Bir Cümle, Bir Adı Gurbet Oğulları, Öldürülen Analar, Onların Sesleriyle Bir Kez Daha, Sevdalı Buluşma

REFİK DURBAŞ (1944 – …)

Şiire İkinci Yeni’nin etkisinde başladı.
Sonraki şiirlerini halk dilinden ve klasik şiirden gelen unsurlarla zenginleştirmiştir.
Şiirlerinde Marksist ideoloji ve bu yolda verilen mücadeleyi anlatır.
Eserleri:
Şiir: Kuş Tufanı, Geçti mi Geçen Günler, Menzil, Çırak Aranıyor, Çaylar Şirketten, Nereye Uçar Gökyüzü, Bir Umuttan Bir Sevinçten, Adresi Uçurum, Tilki Tilki Saat Kaç, İstanbul Hatırası, İki Sevda Arasında Karasevda

NİHAT BEHRAM (1946-…)

Ağabeyi Ataol Behramoğlu ile “Militan” dergisini kurmuş ve yönetmiştir.
12 Eylül Döneminde Bakanlar Kurulu kararıyla T.C. vatandaşlığından çıkarılmıştır.
Şiirlerinde doğanın yeri ve sözcük dağarcığının zenginliği dikkat çekicidir.
Eserleri:
Şiir: Hayatımız Üstüne Şiirler, Fırtınayla Borayla Denenmiş Arkadaşlıklar, Dövüşe Dövüşe Yürünecek, Hayatı Tutuşturan Acılar
Anı: Darağacında Üç Fidan , Ser Verip Sır Vermeyen Bir Yiğit, Yılmaz Güney’le Yasaklı Yıllar

1960 Sonrası Mistik Duyarlılık Şiiri

 Cahit Zarifoğlu, Ebubekir Eroğlu, İsmet Özel, Sezai Karakoç, Nurullah Genç, Erdem Beyazıt, Hilmi Yavuz, Asaf Halet Çelebi gibi sanatçılar, İslamcı-mistik duyarlılıkla şiir yazmışlardır.

Bu sanatçılar Necip Fazıl Kısakürek, Mehmet Akif Ersoy, Yunus Emre, Fuzuli ve Şeyh Galip’i örnek almışlar ve şiirlerinde geleneksel değerlerle Batılı değerlerin çatışmasını konu edinmişlerdir.

1960 Sonrası Mistik Duyarlılık Şiirinin Önemli Temsilcileri

CAHİT ZARİFOĞLU (1940 – 1987)

İlk şiirlerinde ikinci yeni akımının etkileri görülür. Madde-ruh çatışması, “Batı diktasına karşı Doğu protestosu” temalarını işledi.
İlk şiir kitabı “İşaret Çocukları” 1967′de yayınlandı. Şiirlerinde dinsel inançları çerçevesinde ele aldığı Anadolu insanlarının acı, umut ve sevgilerini yansıttı.
Son şiirlerinde ise İslamcı düşüncedeki insan sevgisi, toplumsal mutluluk anlayışını işledi. Yer yer gerçeküstü ögeler ve eski şiir kalıplarını uyguladı.
Eserleri
Şiir: İşaret Çocukları, Yedi Güzel Adam, Menziller, Korku ve Yakarış
Hikâye: İnsanlar
Çocuk Hikâyeleri: Serçekuş, Katıraslan, Ağaçkakanlar, Yürek Dede ile Padişah, Küçük Şehzade, Motorlu Kuş, Kuşların Dili
Çocuk Şiirleri: Gülücük, Ağaçokul (Çocuklara Afganistan Şiirleri)
Roman: Savaş Ritimleri, Ana
Günlük: Yaşamak
Deneme: Bir Değirmendir Bu Dünya, Zengin Hayaller Peşinde
Tiyatro: Sütçü İmam

ERDEM BEYAZIT (1939 – 2008)

Tok, kavgacı, destana yatkın bir üslûpta söylenmiş olan şiirlerinde ayrıca ince duyarlılıklar işlenmiştir. İslâmî ton bir “leit-motif (sıkça işlenen tema)” halinde bütün şiirlerine yayılmıştır.
Şiirleri Açı (K. Maraş), Çıkış (Ankara), Yeni İstiklâl, Büyük Doğu, Diriliş, Edebiyat, Mavera ve Yedi İklim dergilerinde yayınlanmıştır.
Eserleri
Şiir: Sebeb Ey, Risaleler, Şiirler
Gezi: İpek Yolundan Afganistan’a: 1981′de İran, Pakistan, Afganistan ve Hindistan’ı içeren iki aylık gezi ile ilgili izlenimlerini kitaplaştırdı.

HİLMİ YAVUZ (1936 – …)

Başlangıçta daha çok İkinci Yeni akımının etkisinde imgeci şiirler yazdı. Sonraki yıllarda gelenekçilikle çağdaş bir bakışı kaynaştıran, biçim ve özün dengelendiği bir düzey sergiledi.
İslam mistisizmi, özellikle de tasavvuftan yararlanarak kendine özgü bir sözcük dağarcığı geliştirdi.
Eserleri
Şiir: Bakış Kuşu, Bedreddin Üzerine Şiirler, Doğu Şiirleri, Yaz Şiirleri, Gizemli Şiirler, Zaman Şiirleri, Söylen Şiirleri, Ayna Şiirleri, Hüzün ki En Çok Yakışandır Bize, Gülün Ustası Yoktur, Erguvan Şiirler, Çöl Şiirleri, Akşam Şiirleri, Yolculuk Şiirleri, Hurufi Şiirler, Büyü’sün Yaz



1980 Sonrası Şiir

1980 sonrasında yazılan şiir, bazı edebiyat çevrelerinde kayıp dönem olarak adlandırılmaktadır. 2000’li yıllara değin süren sessizlik ve şiirdeki hareketsizlik, birçok kesimi bu dönem edebiyatını yok saymaya itmiştir.

Bu dönemde Haydar Ergülen, Hüseyin Atlansoy, Sedat Umran, Seyhan Erözçelik, Lale Müldür, Ahmet Erhan ve Küçük İskender gibi şairler şiirin hareketliliğini sağlamışlardır.

İkinci Yeni sonrasında 1980’e kadar şiiri toplumcu bir bakışla kavrayan şairlerin anlayışı, 1980 darbesiyle yerini özellikle 1970’lerin toplumculuğunu ön plana alan şiire karşı duran 1980 kuşağı şairlerine bırakmıştır.

1980 sonrası şairleri; şiirde geleneksel birikimin önemini vurgulamışlar ve Halk, Divan, İkinci Yeni ve saf şiir gibi ayrımlara girmeden en yeniden en eskiye kadar Türk şairlerini dikkatle okumayı savunmuşlardır. 

1980 Sonrası Şiirin Özellikleri:

• Bu dönem şairleri birlikte dergiler çıkarmışlardır.
• 1980 şairleri için ortak bir anlayıştan çok, grupların ve kişilerin ayrı ayrı şiir anlayışlarından söz edilebilir.
• Yazko Edebiyat, Üç Çiçek, Şiiratı ve Sombahar gibi dergiler bu dönemde etkilidir.
• İkinci Yeni Sonrası Toplumcu Şiirde olduğu gibi ideolojiyi şiirlerinde öncelikli bir öğe olarak görmemişlerdir.
• Düz yazıya yaklaşan bir üslupla, anlatmaya imkan veren temaları da şiirlerinde işlemişlerdir.
• İmge anlayışlarında uzak çağrışımlara önem vermeleri bakımından İkinci Yeni’yle yakınlıkları vardır.

1980 Sonrası Şiirin Önemli Temsilcileri

HAYDAR ERGÜLEN (1956-…)

Üç Çiçek dergisini çıkarmış, Şiiratı dergisinde emeği geçmiştir.
Aşk, kardeşlik, yaşantılar, çocukluk gibi konuları çoğunlukla imgeli ve mecazlı bir dille işlemiştir.
Alevi-Bektaşi şiir geleneğiyle birlikte Cemal Süreya ve Behçet Necatigil ile yakınlıklar kurmuştur.
Eserleri:
Şiir: Karşılığını Bulamamış Sorular, Sokak Prensesi, Kabareden Emekli Bir Kızkardeş, 40 Şiir Ve Bir

HÜSEYİN ATLANSOY (1962-…)

Mistik metafizikçi yönü ağır basan bir şairdir.
Metropol hayatını ve ilişkilerdeki hızlı değişimi, konuşma dilinin imkânlarından yararlanarak ironik bir biçimde işlemiştir.
Eserleri:
Şiir: İntihar İlacı, Balkon Çıkmazında Efendilik Tarihi, Şehir Konuşmaları, İlk Sözler, Su Burcu

 

MURATHAN MUNGAN (1955-…)

Doğu hikâyeciliği ile Batı hikâyeciliğini birleştirmek ister. Bunun için hikâyelerine tarihi ve mitolojik motifleri yerleştirir.
Dağınık Yatak senaryosu filme alınmıştır.
Aşk, sevgi, hasret, ihanet gibi duyguları beynelmilel bir çerçeveye oturtur.
Dört Kişilik Bahçe ve Ölüm Burnunda radyo oyunlarıdır.
Eserleri:
Oyun: Geyikler Lanetler, Mahmud ile Yezida, Taziye, Bir Garip Orhan Veli
Şiir: Osmanlıya Dair Hikayat, Kum Saati, Şahtiyan, Yaz Sinemaları, Eski 45’likler, Mırıldandıklarım, Yaz Geçer, Omayra, Metal, Erkekler İçin Divan, Mürekkep Balığı, Başkalarının Gecesi, Oda Poster ve Şeylerin Kederi
Hikâye: Son İstanbul, Cenk Hikâyeleri, Kırk Oda, Lal Masallar, Kaf Dağının Ölümü, Üç Aynalı Kırk Oda
Roman: Yüksek Topuklar

 

SEDAT UMRAN (1926-2013)

Eşyanın iç dünyasını yansıtarak Türk şiirine büyük bir yenilik getirmiş şairdir. Cansız nesnelerin bilinmeyen dünyalarını okuyucuyla paylaşan Ümran, bilinçaltına attığı acılarını; sevinçlerini eşyanın kimliğinde dışa vurarak mutluluğa ulaşabileceğine inanmış bir sanatçıdır.
Şiirlerinde herhangi bir ideolojik düşünce barındırmayan Umran, mısralarında ele aldığı maddeyi, gücünü ve güçsüzlüğünü dile getirmek için kullanmıştır.
Yazdığı şiirlerin konuları son derece önemsiz ayrıntılardır. Ancak o kimsenin şiir yazmayı aklına getirmediği nesnelere şiirlerinde hayat vermiştir.
Sedat Umran Alman şiirine özenmiş bir şairdir.
Şiirlerinde kafiye ve mısra gibi ahenk ve ritim öğelerine pek başvurmamış, sembollere çokça yer vermiştir.
Eserleri:
Şiir: Meşaleler, Leke, Gittin Taş Atarak Denizlerime, Kara Işıldak

 

KÜÇÜK İSKENDER (1964-…)

Şiirlerinin temalarında alışılagelmişin bazen tam karşısında yer alan; polemikçi, başkaldırıcı şiiriyle sadece 1980’li yılların değil tüm Türk şiirinin en gözüpek şairi sayılır.
Fazlaca karışık ve yer yer fazlaca uzun ve çoğaltımcı şiiri oldukça özgün ve başarılıdır.
Geleneksel yöntemler kullanarak yazdığı divan tarzı şiirleri ve gazelleriyle de dikkat çeker.
Eserleri:
Şiir: Gözlerim Sığmıyor Yüzüme, YirmiöApriI, Periler Ölürken Özür Diler, Suzidilara, Güzel Annemin Hayal Gücü, Ciddiye Alındığım Kara Parçaları, Papağana Silah Çekme, Alp Krizi, Gözyaşlarını Nal Sesleri, Bir Çift Siyah Deri Eldiven, İpucu Bırakma Sanatı, Bahname, Klarnet, Kahramanlar Ölü Doğar, Çürük Et Deposu, Eski Kral Deposu, Siyah Beyaz Denizatları, Barudî, Dicle ile Fıra, Bir Daha Bana Benzeme Angel, Sarı Şey

 

SUNAY AKIN (1962-…)

Yeni Garipçi şiir anlayışını benimser.
Anlık ilhamlara dayanan ve genellikle kısa olan şiirleri, Orhan Veli’nin şiirindeki bazı özelikleri günümüzde sürdüren bir yapıya sahiptir. Ayrıca, bu tür şiirlerde genellikle rastlanmayan, yumuşak, lirik bir tonu vardır.
Şiirlerinde özellikle ince yergi öğelerini kullanmadaki rahatlığı ile dikkat çeker.
Cemal Süreya’nın etkisinde sürdürdüğü şiirlerde ise dil oyunlarına dayalı yoğun bir alaycılık ve şaşırtma; çocuklar ve hüzünle birlikte şairin ilgi ve duyarlılığını göstermektedir.
Eserleri:
Şiir: Makiler, Antik Acılar, Kaza Süsü, 62 Tavşanı
Roman: İstanbul’un Nazım Planı, Ay Çöreği ve Deniz Yıldızı, Kız Kulesi’ndeki Kızılderili, Önce Çocuklar ve Kadınlar, İstanbul’da Bir Zürafa, Onlar Hep Oradaydı, Kırdığımız Oyuncaklar, Kule Canbazı
Derleme: Şairler Matinesi, Küçük Asker… Küçük Asker, Şiir Cumhuriyeti, Ve Şaire… Ve Şaire, Kırılan Canlar

Cumhuriyet Döneminde Halk Şiiri

Cumhuriyet’le birlikte halk kültürüne büyük önem verilmiş, halk müziği ve dili araştırmaları bilimsel bir kimlik kazanmıştır. Cumhuriyet döneminde de halkın duygu ve düşüncelerinin her zaman tercümanı olan halk şiiri örnekleri verilmiştir.

Cumhuriyet Dönemi Halk Şiirinin Özellikleri:

• Halk şairleri usta-çırak ilişkisi içinde yetişmeye devam etmişlerdir.
• Genel olarak saz eşliğinde şiir söyleme geleneğinin takipçisidirler.
• Saz çalma geleneğine uymayıp sadece şiir yazan şairler de vardır. (Abdurrahim Karakoç gibi)
• Bu dönem halk şairleri, şiirlerinde geleneksel konuların yanında güncel konuları da işlemişlerdir.
• 19. yüzyıl halk şiirine göre Cumhuriyet dönemi halk şiirleri daha sade bir dille söylenmiştir.
• Divan şiiri etkisi ve Arapça-Farsça sözcüklerin kullanımı bu dönemde oldukça azalmıştır.

Cumhuriyet Dönemi Halk Şiirinin Önemli Temsilcileri:

ÂŞIK VEYSEL ŞATIROĞLU (1894-1973)

Sivas’ın Şarkışla ilçesinde doğan şair, gözlerini küçük yaşlarda kaybetmiş ve öğrenim görememiştir.
Şiirlerinde vatan, toprak sevgisi ve aşkı işlemiştir.
Ahmet Kutsi Tecer tarafından keşfedilmiş, şiirlerini hece ölçüsüyle yazmıştır.
“Kara Toprak”, “Uzun İnce Bir Yoldayım” gibi şiirleriyle oldukça sevilmiştir.
Eseri:
Şiir: Dostlar Beni Hatırlasın

ABDURRAHİM KARAKOÇ (1932-2012)

Saz çalmamakla birlikte şiirlerini halk şiiri gelenekleri doğrultusunda yazmıştır.
Politik taşlamalarıyla tanınan şair, “Mihriban” adlı şiiriyle geniş kesimler tarafından sevilmiştir.
Eserleri:
Şiir: Hasan’a Mektuplar, Haber Bülteni, Kan Yazısı, Vur Emri, Beşinci Mevsim

ÂŞIK MAHSUNİ ŞERİF (1940-2002)

Halkın sıkıntılarını toplumcu bir bakış açısıyla anlatmış, güncel siyaseti konu alan politik şiirler ve taşlamalar yazmıştır.
Şiirlerini saz eşliğinde söylemiştir.
Eserleri:
Şiir: İşte Gidiyorum Çeşm-i Siyahım, Bu Mezarda Bir Garip Var, Dom Dom Kurşunu, Yuh Yuh, Bizden Geriler

ÂŞIK MURAT ÇOBANOĞLU (1940-2005)

Âşıklık geleneğinin bir parçası olan türkülü hikayeler anlatma konusunda oldukça başarılıdır.
Kendi türkülerinin yanında usta malı türküleri de genç kuşaklara aktarmıştır.
Eserleri:
Şiir: Cumhuriyet Destanı, Öğretmen, Dertli Bülbül, Neyine Güvenemem Yalan Dünyanın, Yaradan

ÂŞIK ŞEREF TAŞLIOVA (1938-2014)

Günümüz saz şiirinin önde gelen temsilcilerindendir.
Şiirlerinde aşk, hasret, tabiat ve sosyal konuları işlemiştir.
Eserleri:
Şiir: Ben Bir Şeyda Bülbül, Güzel Görünür, Gönül Bahçesi

ÂŞIK FEYMANİ (1942-…)

Şiirlerinde tasavvufi deyişlere yer veren şair, atışma alanında büyük başarı göstermiştir.
Çukurovalı âşıklar arasında büyük saygınlığı vardır.
Eserleri:
Şiir: Ahu Gözlüm, Barışmam, Anadolum, Mevlana, Elveda, Bugün Bayramdır

NEŞET ERTAŞ (1938-2012)

Abdal müziğinin son temsilcisidir.
“Bozkırın Tezenesi” lakabıyla da bilinir.
Bozlak formunun en önemli ustasıdır.
İlk plağını, 1950’li yıllarda babasının kaleme aldığı “Neden Garip Garip Ötersin Bülbül” isimli türküye çıkarmıştır.
Kendisine layık görülen devlet sanatçısı unvanını geri çevirmiştir.
“Gönül” sözcüğünün geçmediği neredeyse bir tek türküsü yoktur.
Eserleri:
Şiir: Kesik Çayır, Tatlı Dile Güler Yüze, Kendim Ettim Kendim Buldum, Gönül Dağı, Neredesin Sen, Gönlüm Ataşlara Yandı Gidiyor, Zahidem, Yalan Dünya, Evvelim Sen Oldun…